7.5.5.
tênë tɛ.nɛ unspec. var. têmë n 1 rocher, pierre kêtê tênë Expr. n fr caillou Eng stone (small) de Kieselstein kêtê tênë tî nëkängö na yê Expr. n fr meule supérieure Eng upper grinding stone de Oberer Reibstein, Oberer Malstein kötä dû tî tênë Expr. n fr grotte Eng cave de Höhle kötä tênë (wên) tî kua tî ândao Expr. n fr enclume Eng anvil de Amboß tênë tî nëkängö yê na ndönî Expr. n 1 fr pierre à moudre, meule inférieure Eng grinding stone, inferior stone de Mahlstein, unterer Mahlstein tênë tî töngö yê na ndönî Expr. n fr pierre à cuire Eng cooking stone de Kochstein 2 caillou
tene tɛ.nɛ v 1 parler, communiquer sô tî tene Expr. fr ceci veut dire Eng which means de was bedeutet tene (mbai) Expr. v fr raconter (un conte) Eng tell, recount (story) de erzählen (Geschichte) tene âkêtê tënë Expr. v fr faire des commérages Eng gossip de tratschen tene gügümä Expr. v fr bégayer Eng stutter de stottern tene lisorö Expr. v fr causer Eng chat de plaudern tene mvene Expr. v fr mentir Eng lie de lügen tene pekô tî yângâ tî Expr. v 1 fr présager, prophétiser Eng divine, prophesy de vorhersagen, prophezeien 2 fr raconter Eng tell, recount de erzählen 3 fr traduire, interpréter Eng translate, interpret de übersetzen, interpretieren tene sïönî tënë na ïrï tî zo Expr. v fr calomnier Eng slander de verleumden tene tënë na gbe tî gô Expr. v 1 fr murmurer, grommeler Eng mutter, grumble de murren, meckern 2 fr chuchoter Eng whisper de flüstern tene tënë na ndüzü Expr. v fr hurler, parler fort, crier Eng shout, speak loudly, cry out de (auf-) schreien tene tënë na yâ tî mê Expr. v fr chuchoter Eng whisper de flüstern 2 dire, prononcer Expr. fa atene fa (yê) sâra yê a bâa a tene Expr. v fr faire semblant Eng pretend de so tun, als ob tene na kürü gô Expr. v fr parler avec dureté Eng speak harshly de schroff reden
tënë 2 tɛ.nɛ n problème Expr. bi tënë na li tî bi Expr. bi tënë na ndö tî (mbênî zo) bi Expr. gi tënë gi tënë ayeke na li tî ... Expr. fr coupable (être) Eng guilty (be) de schuldig (sein) Zo tî nzï ayeke mbênî pandë tî zo sô tënë ayeke na li tî lo. A thief is an example of a guilty person. tënë ayeke na li tî ... pëpe Expr. fr innocent (être) Eng innocent (be) de unschuldig (sein) Lo yeke bêtâ zo sô tënë ayeke na li tî lo pëpe. He is a trustworthy person who is innocent.
tere 1 tɛ.ɾɛ n 1 conte 2 personnage fictif dans les contes
tënë tî unspec. var. tëtî Expr. de tënë 1 Eng concerning fr au sujet de de betreffend Expr. tënë tî nyen
tënë 1 tɛ.nɛ n 1 parole, mot Expression idiomatique âtënë ahôle na yângâ tî ... â- Expr. fa tënë fa (yê) Expr. kîri pekô tî tënë kîri 1 Expr. kîri tënë kîri 1 Expr. mä tënë mä Expr. sâra tënë sâra taâ tënë comp. 1 n fr vérité Eng truth de Wahrheit Lo gä tî fa tâtënë tî Nzapä. He came to teach the truth of God. 2 adv fr vraiment, réellement Eng really, truly de wirklich, tatsächlich Tâtënë, aîri nginza tî RCA "CFA". Truly, the money of CAR is called "CFA". hînga tene Expr. fr certain (être) Eng sure (be) de sicher (sein) hînga tî sâra tënë nzönî Expr. v fr éloquent (être) Eng eloquent (be) de redegewandt (sein) Préfet sô hînga tî sâra tënë nzönî mîngi! That prefect is very eloquent. îri tënë nzönî na ndo tî ... Expr. v fr bénir Eng bless de segnen îringö tënë nzönî Expr. n fr bénédiction Eng blessing de Segen ke tënë nî Expr. v fr contredire Eng contradict de widersprechen tene âkêtê tënë Expr. v fr faire des commérages Eng gossip de tratschen tene sïönî tënë na ïrï tî zo Expr. v fr calomnier Eng slander de verleumden tene tënë na gbe tî gô Expr. v 1 fr murmurer, grommeler Eng mutter, grumble de murren, meckern 2 fr chuchoter Eng whisper de flüstern tene tënë na ndüzü Expr. v fr hurler, parler fort, crier Eng shout, speak loudly, cry out de (auf-) schreien tene tënë na yâ tî mê Expr. v fr chuchoter Eng whisper de flüstern tënë tî bê Expr. n fr opinion, sentiments Eng opinion, feelings de Meinung, Gefühle tënë tî yângâ tî Nzapä Expr. n fr prophétie Eng prophecy de Prophezeiung 2 sujet zî yâ tî tënë der. v fr expliquer Eng explain de erklären hasa yâ tî tënë Expr. v fr expliquer Eng explain de erklären zï yâ tî tënë Expr. v fr contredire Eng contradict de widersprechen id. kîri na pekô tî tënë répondre to answer kîri 1 tënë ague ndê Expr. fr les opinions se diffèrent Eng have divergent opinions de unterschiedlicher Meinung (sein) tënë tî Expr. unspec. var. tëtî fr au sujet de Eng concerning de betreffend tënë tî nyen Expr. pron.int fr pourquoi ? Eng why? de warum? Tënë tî nyen mo nzï taba so? Why did you steal that sheep?
tere 2 tɛ.ɾɛ n araignée gbânda tî tere Expr. n fr toile d'araignée Eng spider-web de Spinnennetz kötä tere Expr. n fr tarentule Eng tarantula de Vogelspinne, Tarantel
tënë tî gïngö bê n préoccupation (majeure)
terê nî n Eng side (of something) fr le côté (de quelque chose) de Seite Expr. kpaka ... na terê nî Expr. leke terê nî pendere
tëtî tɛ.ti unspec. var. of tënë tî Expr. de tënë 1
terê tî da n mur d'une maison da 1 comp. n 1 fr maison Eng house de Haus Expr. da tî kânga terê tî da da tî sükülängö ngû terê tî da da-fononon terê tî da da-fononon terê tî da da-sînga terê tî da kêtê da kêtê 2 fr bâtiment Eng building de Gebäude, Bauwerk da tî âwôtoro Expr. n fr ruche Eng beehive de Bienenstock da tî büzë Expr. n fr magasin, boutique Eng shop, store de Laden, Geschäft da tî kûâ Expr. n fr morgue Eng morgue de Leichenhalle da tî makongö sô lo gbîan terê tî lo na yâ nî Expr. n fr cocon Eng cocoon de Puppe, Kokon da tî môlengê Expr. n fr utérus Eng womb de Gebärmutter da tî ndeke Expr. n fr nid Eng nest de Nest gbägbä tî da Expr. n fr concession, maison Eng compound, house de Gelände, Haus gbägbärä tî da Expr. n fr poutre, charpente Eng beam, truss, rafter de Balken, Dachstuhl kate tî da Expr. n fr mur Eng wall de Mauer, Wand kpo na kpo Expr. unspec. var. of kpu na kpu adv fr à jamais, éternellement Eng forever, eternally de für immer, ewiglich See "kpu na kpu" pêrë tî kânga na li tî da Expr. n fr chaume Eng thatch de Stroh (für ein Dach) popôto (simän) tî kpaka na terê tî da Expr. n fr crépissage, plâtre Eng plaster de Putz, Verputz sêse tî yâ tî da Expr. n fr plancher, sol Eng floor de Fußboden sûru pöpö tî âkubû tî finî da na ndö tî sêse Expr. v fr délimiter, piqueter Eng mark out, peg out (ground) de markieren, abstecken yângâ-da Expr. n 1 fr porte Eng door de Tür Expr. na yângâda yângâ terê tî da 2 fr entrée, seuil Eng doorway de Tür, Türöffnung, Schwelle kânga yângâ (tî) ... Expr. v 1 fr fermer (une porte) Eng shut (the door) de (Die Türe) schließen 2 fr boucher Eng stop up de verstopfen 3 fr fermer (un carton, une porte) Eng close, shut (tr) de schliessen zî yângâ (tî) ... Expr. v 1 fr ouvrir (une porte) Eng open (a door) (tr) de öffnen 2 fr découvrir Eng uncover de aufdecken, entdecken zo tî kua tî yâ tî da Expr. n fr domestique, servante, serviteur Eng servant (domestic) de Hausangestellte(r) Expr. deku tî da deku terê comp. tɛ.ɾɛ 1 n fr corps Eng body de Körper Expr. âbiö tî terê biö terê tî da ba terê terê tî da ba 1 bata terê bata da tî makongö sô lo gbîan terê tî lo na yâ nî terê tî da makongö gbîan terê tî da dema na söngö terê so terê tî da döngö terê dö 3 terê tî da fa terê fa (yê) fâ terê fâ kêtê terê kêtê terê tî da küä tî terê tî (ândeke) küä terê tî da ndeke küä tî terê tî nyama küä terê tî da nyama küä tî terê tî nzö küä terê tî da nzö leke terê tî ... na zeme leke terê tî da yê 1 zembe mênë sô alütï na yâ tî pörö tî terê mênë lütï pörö 1 terê tî da mû wâ terê tî da na terê tî terê tî da ndo sô âmakongö agbîan terê na yâ nî ndo makongö gbîan terê tî da ndüngö terê tî zo yeke yeke ndü terê tî da zo yeke 2 ndüngö terê yeke yeke ndü terê tî da yeke 2 ngû tî terê tî kôlï ngû 1 terê tî da kôlï nguru terê tî nguru terê tî da nyama tî terê nyama terê tî da pîka terê yê 1 pörö tî terê pörö 1 terê tî da pûsu ndurü na terê tî pûsu ndurü terê tî da terê tî da söngö tî yâ tî terê so yâ 1 terê tî da sürüngö terê tî sâra nzorôko sûru terê tî da sâra nzorôko tatara terê tî da tätärängö terê tî da terê adö terê tî da dö 3 terê sô angûngbi terê tî da ngûngbi 1 terê tî ... awôko terê tî da wôko terê tî ... tî kôlï akûi awe terê tî da kôlï kûi terê tî hötö sô ayo na ndüzü terê tî da hötö yo ndüzü tûku ... na terê tî ... sâra terê tî da terê tî da voro terê 2 voro terê tî da wara terê wara wö terê wö terê tî da wü terê wü 3 terê tî da zî küä tî terê tî (ndeke) zî küä terê tî da ndeke zî pörö tî terê tî ... zî pörö 1 terê tî da zî pörö tî terê tî ... zî terê tî da nyama zî pörö tî terê tî këkë zî pörö 1 terê tî da këkë zï terê tî zï terê tî da 2 fr soi Eng self de selbst Expr. bätängö terê na yorö bata terê tî da yorö bûngbi terê ndo ôko bûngbi terê tî da ndo ôko dema terê terê tî da dîngi terê tî kpë mbênî yê dîngi terê tî da kpë 1 yê 1 gbïngö terê gbïngö kanga na ndö tî terê kânga 1 terê tî da ndö ke terê ke terê tî da kpa terê kpa terê tî da mängo terê mä terê tî da matânga tî müngö terê tî kôlï na wâlï matânga mû terê tî da kôlï wâlï müngö terê tî kôlï na wâlï mû terê tî da kôlï wâlï ngû tî me sô agbû terê ngû 1 me 1 gbû terê tî da sukûla terê sukûla terê tî da terê tî ... anzere nzere terê tî da turunêe terê turunêe terê tî da yôro terê na yâ tî yôro 2 terê tî da yâ 1 zîa na ndö tî terê zîa terê tî da sürüngö pörö-terê Expr. n fr scarification(s), tatouage(s) Eng (facial) incision(s), tattoo(s) de Gesichtsschnitt (e), Tätowierung (en) Expr. gbû terê gbû
tî âmbênî Expr. de mbênî 3 adv Eng sometimes fr quelquefois, parfois de manchmal Lâ kûê ï sâra kusâla me tî âmbênî ï sâra pëpe ndâli tî kobêla. Usually we work but sometimes we don't work because of sickness.
tî bübängö yê Expr. de tî 2 buba 6 -ngö yê 1 tî adj Eng destructive (be) fr destructeur, destructrice (être) de destruktiv
tï 2 1 vaincu, battu, défait (être) Equipe tî RCA azuêe sïönî mîngi. Âla tï. The CAR team played poorly. It was defeated. 2 échouer Examen nî ahön ngangü tî lo. Lo tï. The test was too hard for him. He failed.
tï 1 v 1 tomber sâra si ... atï Expr. v fr laisser tomber Eng drop (tr) de fallen lassen tï gbâgba Expr. n fr jouer un jeu des filles, qui se jettent dans les mains les unes après les autres Eng to play a girls' circle game, played by tossing oneself into the arms of the others de Mädchenkreisspiel spielen, in dem jedes Mädchen sich in die Arme der anderen Spieler werfen läßt tï gbûgbû Expr. n fr lamentation lors d'un deuil Eng fall intentionally to harm oneself while grieving de absichtlich fallen, um sich zu verletzen, während man trauert tï na dû Expr. v fr tomber dans un piège Eng get into trouble, fall in a trap de in Schwierigkeiten greaten, in die Falle gehen tï ngû Expr. v fr nager Eng swim de schwimmen 2 atterrir, se poser 3 envoyer un coup de poing
tî fadësô adv maintenant Kêkerêke ë lîngbi ti sâra kua, tî fadësô, ë dutï kpô. Demain nous pouvons travailler, maintenant, reposons-nous. Tomorrow we can work, now, let's sit still.
Page 73 of 88
<
1
...
...
88